Vierde project: “Friede, Friede auf der Erde”
De concerten vonden plaats in maart 2007.
Programma
Johannes Brahms
Drei Gesänge op. 42
Robert Heppener
Nachklänge
Gustav Mahler (bew. Clytus Gottwald)
Die zwei blauen Augen (16)
Hugo Wolf
Sechs geistliche Lieder
Arnold Schönberg
Friede auf Erden
Programmatoelichting
In het vierde programma sinds zijn oprichting voerde MUSA voor het eerst een werk uit van een contemporaine Nederlandse componist: Nachklänge van Robert Heppener. Dit 16-stemmige werk op tekst van de joodse dichter Paul Celan klonk in een programma met werken uit de Duitse Romantische traditie: Drei Gesänge op. 42 van Johannes Brahms, Die zwei blauen Augen van Gustav Mahler in een 16-stemmige bewerking van Clytus Gottwald en de Sechs geistliche Lieder van Hugo Wolf. Het programma sloot af met Arnold Schönberg hartstochtelijke pleidooi voor de vrede: Friede auf Erden.
In dit programma bracht MUSA twee verschillende gezichten van de Duitse muziek en dichtkunst samen. Literair gezien vinden we in dit programma aan de ene kant de Romantische traditie met zijn thema s als de onbereikbare liefde en de eenzame jeugd. Aan de andere kant vinden we de associatieve dichtkunst van de Roemeens-Franse dichter Paul Celan die na Auschwitz het voor hem welhaast onmogelijke probeerde: de relatie tussen de wereld en het woord herstellen. Ondanks de verschrikkingen van WO II bleef Celan in de Duitse taal schrijven en wist hij zo, oh ironie, in zijn eentje de naoorlogse Duitse dichtkunst opnieuw uit te vinden. In relatie hiermee vinden we tenslotte in Conrad Ferdinand Meyers idealistische tekst Friede auf Erden, de diepe wens om de harmonie onder de mensen terug te winnen.
Het programma opende met Brahms Drei Gesänge opus 42: drie liederen over de nacht, een verzonken stad en een graflied voor de mythische Darthula. Brahms muziek is polyfoon van karakter en is vaak gebaseerd op de Duitse volksmuziek.
Aansluitend voerde MUSA met Nachklänge van Robert Heppener (1978) een van de beste a capella koorwerken uit, dat ooit door een Nederlandse componist is geschreven. Heppener heeft Celans tekst verdeeld onder vier koren die bij voorkeur verspreid in de ruimte staan opgesteld. Door het gebruik van die meerkorigheid ontwikkelde hij een aangrijpend spel van vraag en antwoord. MUSA denkt dat Heppeners expressieve muzikale taal door zijn lange melodiebogen en weidse harmonie n uitstekend aansluit bij de Duitse muziek van de rest van het programma.
Na de pauze opende MUSA met Die zwei blauen Augen van Gustav Mahler in een 16-stemmige bewerking van Clytus Gottwald. Dit lied is het laatste lied uit de cyclus Lieder eines fahrenden Gesellen, een cyclus over een jongeling die liefde en verlatenheid niet meer uit elkaar kan houden. Hierna volgen de Sechs geistliche Lieder van Hugo Wolf, de enige koorcyclus van de grote liedcomponist. In deze cyclus wordt een man beschreven die in de stilte van de nacht zijn vertrouwen in zijn geloof en het leven herwint.
Tot slot zong MUSA Friede auf Erden van Arnold Schönberg, een meesterwerk uit de koorliteratuur. De Oostenrijkse componist Schönberg moest in WO II Oostenrijk ontvluchten. Een van de eerste dingen die hij na zijn vlucht deed was, na in 1898 bekeerd te zijn tot het protestantisme, terug te keren tot het joodse geloof. In de oorlog was dit geloof zijn belangrijkste toevluchthaven. De tekst van Friede auf Erden uit 1907 verklankt het beeld van engelenscharen die sinds de verkondiging van Jezus geboorte eeuwig Vrede op Aarde zingen, en zo, dwars tegen alle geweld en ellende in, een helende invloed op de wereld hebben. Zo vormt dit magistrale koorwerk een optimistische afsluiting van een programma over de diepere krochten van de menselijke ziel en de verschrikkingen van de twintigste eeuw.